Ukrayna savaşından Gazze’deki katliama, Suriye’nin geleceğinden Türkiye’nin dış bağlarına konuşulacak birçok bahis ise yeni yıla devretti.
YILIN HAREKETLİ KONUSU
?
YENİ SURİYE NASIL ŞEKİLLENECEK
Suriye’de Baas rejiminin yıkılması 2024’ün en büyük sürprizlerinden biri oldu. Ülkede yeni idarenin nasıl şekilleneceği de 2025’in en çok merak edilenleri ortasında. Heyet Tahrir Şam (HTŞ) liderliğinde süreksiz hükümet kurulurken, Şam birinci virajı mart ayında alacak. Bu tarihe kadar yeni anayasa taslağının ortaya çıkması planlanıyor. ABD’nin seçilmiş Başkanı Donald Trump’ın ocakta vazifeye başlaması, ABD askerlerinin Suriye’deki varlığı ve Türkiye’nin terörle gayreti, marta kadar Suriye’deki en sıcak gündem unsurları olacağa benziyor. HTŞ idaresinin, tüm bölümlere gösterdiği kapsayıcı halini sürdürmesi halinde meşruiyetini arttıracağı düşünülürken bu süreçte HTŞ’nin Birleşmiş Milletler’in terör örgütleri listesinden çıkarılması ve Avrupa Birliği’nin Suriye’ye uygulanan yaptırımları kaldırması kilit değer taşıyor.
AB İLE DİYALOĞA DEVAM
SURİYE’DE EK İŞBİRLİĞİ OLABİLİR
AVRUPA Birliği – Türkiye bağlarında son periyotta artan diyaloğun 2025’te sürmesi öngörülüyor. Türkiye’nin AB’den beklentiler listesinde yer alan gümrük birliğinin yenileştirilmesi, vize muafiyeti, bloke edilen siyasi diyalogların aktive edilmesi ve mevcut kısıtlamaların büsbütün kaldırılması üzere ana bahislerde kısmi hareketlilik bekleniyor. Üst seviyeli diyaloğun, alanları genişletilerek sürdürülmesine kesin gözüyle bakılıyor. Vize muafiyetinde ise Türkiye kalan altı kriteri karşılamadan Brüksel’in adım atması kelam konusu olmayacak. Üyelik sürecinde ilerleme ihtimal dahilinde görülmüyor. Kıbrıs sorunu bağları kilitleyen ögelerin başını çekmeyi sürdürecek. Suriye’deki yeni gelişmeler ise AB ile Türkiye ortasında ek işbirliği alanlarını gündeme getirebilir. (Güven ÖZALP / BRÜKSEL)
NATO’NUN GÖZÜ TRUMP’TA ODAKTA RUSYA VAR
Rusya, 2024’te NATO’ya direkt tehditlerin başını çekti. Ukrayna savaşı bir biçimde sona erse bile bu durum değişmeyecek. İttifak, Çin’i de yakın takipte tutacak. NATO’dan üyelik bekleyen Ukrayna’nın bu talebinin yerine getirilmesi kısa vadede mümkün görülmüyor. 2025’te NATO’ya müstakbel ABD Başkanı Donald Trump’ın damga vurması bekleniyor. Trump’ın, NATO’nun Avrupa kanadının savunma harcamalarını arttırmasını talep etmesine kesin gözüyle bakılıyor. 2025, Türkiye’nin NATO’ya katkısını tekrar somut ve ağır formda sürdürdüğü bir yıl olacak. (Güven ÖZALP / BRÜKSEL)
YILIN ORTAK DİLEĞİ
?
GAZZE’DEKİ ACI DURACAK MI
Gazze’de evvelki yıldan miras kalan acı ve yıkım 2024’te de son bulmadı, ateşkes umutları yeni yıla sarktı. Savaşın başında “Hamas’ı bitirme hedefi” ortaya koyan İsrail Başbakanı Netanyahu bu emeline büyük ölçüde ulaşmış olsa da Gazze’den çıkmaya niyetli görünmüyor. ABD’nin yeni Başkanı Trump’ın tutumu savaşın seyri üzerinde belirleyici olacak.
Bir ateşkese varılması halinde yüzbinlerce yaralı Filistinlinin tedavileri, tamamı yok edilmiş altyapının inşası ve Gazze’nin yönetiminde kimin kelam sahibi olacağı mevzuları belirsizliğini koruyor. UCM’nin hakkında tutuklama kararı verdiği İsrail başkanının politik tasaları, Gazze’nin geleceğinde belirleyici olabilir.
YILIN SEÇİMİ
?
ALMANYA TERCİHİNİ YAPACAK
Dünya genelinde birçok ülke için seçim yılı olarak geçen 2024’ten sonra 2025’in en önemli seçimleri Almanya’da yapılacak. Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier’in 23 Şubat olarak duyurduğu erken seçimlerde Hıristiyan Demokratlar favori gösterilirken, tüm Avrupa’da yükselişte olan çok sağın sürpriz yapma ihtimali birçok çevreyi korkutuyor. ABD seçimlerinde ön plana çıkan milyarder Elon Musk’ın çok sağcı AfD’ye dayanak açıklaması da tartışmaları alevlendirdi. Avrupa’nın bir öteki lokomotifi Fransa’da da Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un üstündeki baskı erken seçim getirebilir.
YILIN SORUSU
UKRAYNA’DA BARIŞ GELECEK Mİ?
2025 yılında beklentilerin yüksek olduğu bahislerden biri Şubat 2022’de başlayan Rusya-Ukrayna savaşının sona ermesi. Lakin ABD’de Donald Trump’ın idareye gelmesiyle burada önemli bir gelişme yaşanması tarafındaki beklenti yılın son günlerinde Moskova’dan gelen sinyallerle bozuldu. Evvel Rusya önderi Vladimir Putin, ardından Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov müstakbel Trump idaresinin barış teklifini “tatmin edici bulmadıklarını” açıkladı. Savaşı lehine sonlandırmak isteyen Moskova, kendi durumunu güçlendirmek için ise Avrupa’daki bölünmeleri tetiklemeye çalışacak, Çin ve Hindistan ile de işbirliğini arttırarak “Küresel Güneyi” güçlendirme teşebbüsünü sürdürecek ve dengelerin değiştiği Ortadoğu’da kendine yeni bir rol arayacak. (Nerdun HACIOĞLU)
KIBRIS’TA YENİ OYUN
YILLAR SONRA MASA KURULUYOR
2025, Birleşmiş Milletler tarihinin en uzun periyodik problemlerinden Kıbrıs’ta ‘ne olacağına’ dair sonuncu kararın verileceği yıl olacak. Son kararı, Kıbrıslı Türk ve Rumlar ile garantör ülkeler Türkiye, Yunanistan ve İngiltere verecek. Taraflar 7 yıllık tıkanıklığın akabinde yeni yılın birinci aylarında masaya oturuyor. 2017’de yapılan BM çerçevesindeki son Kıbrıs tepesinin Rumlar tarafından yıkılmasının akabinde “yeni fikirler de tartışılsın” diyerek “iki devlete” kapı aralayan BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, yeni yılın birinci aylarında garantör ülkelerin de katılacağı gayri resmi tepe toplayacak. Şubat ya da mart aylarında olması beklenen bu tepede, iki devlet ve federasyon tezleri tartışılacak, iki tezin ortası, konfederasyon da gündeme gelecek. (Ömer BİLGE/LEFKOŞA)
YILIN GLOBAL DERDİ
İKLİM KRİZİ KORKUTUYOR
İklim değişikliği yeni yılda da dünya gündeminin en kritik bahislerinden biri olacak. Kuraklık ve orman yangınları ya da çok yağış ve fırtınalar üzere çok hava olaylarının yeni yılda da devam edeceği öngörülüyor. 2025 yılında Brezilya’nın Belém kentinde düzenlenecek COP30 tepesinde ülkeler, Paris İklim Muahedesi çerçevesinde karbon salınımını azaltma taahhütlerini nasıl gerçekleştireceklerini tartışacak. Ancak, ABD Başkanı seçilen Donald Trump’ın iklim değişikliği konusundaki kuşkucu tavrı ve fosil yakıtları destekleyen siyasetlerinin, COP30’da çıkacak kararları zorlaştırabileceği öngörülüyor.
YILIN MERAK EDİLENİ
?
TRUMP BÜYÜK VAATLERLE DÖNÜYOR
Yılın tahminen de en merak edileni 4 yıl sonra Beyaz Saray’a dönmeye hazırlanan ABD’nin seçilmiş Başkanı Donald Trump’ın yapacakları olacak. Ukrayna-Rusya savaşını kısa müddette bitirmeyi vaat eden, Ortadoğu’da İsrail’i kayıtsız koşulsuz destekleyerek rehineleri geri getireceğini öne süren, Çin ile ticaret savaşlarını daha gelmeden başlatan Trump, iç siyasette de hayat pahalılığı ve yasadışı göç ile meşgul olacak. Trump’ı başkanlığa taşıyan en kıymetli iki bahis olan yasadışı göçün durdurulması ve hayat pahalılığı problemini çözmek, ikinci devrindeki karnesini belirleyecek ögelerden olacak. Şahin bir iç güvenlik kabinesi belirleyen Trump devri sırasında Müslüman ülkelere yönelik seyahat yasağının geri gelmesi, toplu hudut dışı operasyonları ve göçmen alımının kısıtlanması bekleniyor. İktisat konusunda da Trump’ın yerli üretimi arttırarak ve Amerikan şirketlerini ülkeye geri çağırarak fiyatları indirmeye çalışması bekleniyor. (Yunus PAKSOY/WASHINGTON)
WASHINGTON İLE SİL BAŞTAN
?
YENİ PERİYOT UMUT VERİYOR
ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump’ın 20 Ocak’ta vazifeye başlamasıyla birlikte Washington-Ankara münasebetlerinde de yeni bir periyoda girilmesi bekleniyor. ABD Başkanı Joe Biden döneminde alakalar durağan bir ivmede ilerlerken, harika bir kriz yaşanmamıştı. Trump’ın ikinci periyodu ise birçok iniş çıkışlara hamile olma ihtimaline sahip olsa da şu ana kadarki izlenimler, yeni devrin umut verici olduğuna işaret ediyor. Trump’ın, Türkiye’nin Suriye’de rolü hakkında 16 Aralık’ta yaptığı “Suriye’nin anahtarı Türkiye’de olacak” yorumu, önümüzdeki devirde Washington’ın Ankara’ya yönelik bakışının fragmanı olabilir. Trump’ın birinci başkanlık periyodunda Rus S-400 hava savunma sistemlerinin satın alınması sebebiyle Türkiye’ye yönelik uygulanan CAATSA yaptırımları ve Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması hususları, ikinci devirde de gündeme gelebilir. İki önderin, Trump’ın 5 Kasım’da seçilmesinden sonra da çabucak telefonda görüşmesi ve Trump’ın geçen ay “Erdoğan’la kusursuz anlaşıyoruz” demesi 2025-2029 periyodunda önderler diplomasisinin nasıl yürütüleceğine dair olumlu sinyaller veriyor.(Yunus PAKSOY/WASHINGTON)
YILIN DALGALI SEYRİ
ATİNA İLE İNİŞ ÇIKIŞLAR YAŞANABİLİR
Türk-Yunan münasebetlerinde 24 saat bile bazen çok uzun bir müddettir. Şayet, 365 gün için bir kestirim yürütülecekse, Türk-Yunan bağlantılarını uygun başlayacak lakin devamında, her ne kadar önemli kriz beklenmese de iniş çıkışları olacak bir yıl bekliyor. Başkanlar, yılın birinci kısmında Türk-Yunan Yüksek Seviyeli İşbirliği Kurulu çerçevesinde bir ortaya gelecek. Burada her iki taraftan da olumlu iletiler beklense de Yunan Başbakanı Kiriakos Miçotakis, geçen yılın sonlarında partisinden gelen reaksiyonlar üzerine Türkiye ile Ege uyuşmazlıklarını görüşme konusunda çark etti. Bu bahiste önemli bir yaklaşımla diyalog kurulmazsa her an sorun çıkabilir. Türkiye’nin Libya ile yaptığı üzere Suriye ile de deniz yetki alanlarının belirlenmesine ait bir muahede imzalaması durumunda, Yunanistan, Kıbrıs Rum Kesimi’nin savunucusu olarak reaksiyon gösterecek. Atina, 2025’e bu mümkünlüğü tartışarak girdi. (Yorgo KIRBAKİ/ATİNA)
YILIN YENİLİKLERİ
YAPAY ZEKÂ YENİDEN MERKEZDE
Son yıllarda teknolojik gelişmelerin odağında yer alan yapay zekâ ve robotik teknolojileri 2025’in de merkezinde olacak. Büyük teknoloji firmalarının yatırımları bilhassa yapay zekâ teknolojilerinin gündelik hayatın farklı alanlarına entegre olabilecek eserler geliştirmeye odaklanıyor. Otonom taksi hizmetlerinin büyük kentlerde yaygınlaşması ve şahsî otonom araçların daha fazla tercih edilmesi bekleniyor. Üretim süreçlerinde yapay zekâ ile geliştirilmiş robotik teknolojilerin de yaygınlaşması öngörülüyor. Ayrıyeten hayatımıza git gide daha fazla giren yapay zekâ ve otonom teknolojilerin yasal düzenlemeleri de 2025’in teknoloji gündeminde yer alacak.