Türkiye’de araba almak isteyen vatandaşlar son 1 yıldır bayide araç bulamamaktan şikayetçi. Sorunun arzdan kaynaklandığını düşünen tüketiciler markalara baskı yaparken, satış sayıları gereğince araç getirildiğini ortaya koyuyor. Bu yılın birinci 6 ayında geçtiğimiz yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 100’den fazla satışı artan arabalar arzda sorun olduğuna yönelik yanlışı algıyı ortaya çıkarırken, temel sorunun al-sat yapanlar, yatırımcılar ve bayilerden kaynaklandığı gerçeğini gözler önüne seriyor.
Bu yılın birinci 5 ayında 445 bin adet araba ve hafif ticari araç satılırken, pazar bilgileri geçtiğimiz yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 100’den fazla artış olduğunu gösterdi. Arzın gereğince yapıldığı ve birinci 5 aylık performansta satış rekorlarına imza atan araba firmaları da ortalama 2 ay teslimat müddeti veriyor. Türkiye’de yaşanan bu durumu geçtiğimiz aylarda özetleyen Otomotiv Sanayicileri Derneği Başkanı Cengiz Eroldu, “Otomotivde kapasite kullanım oranı yüzde 74. Bütün fabrikalarımız tam kapasite çalışmaya çalışıyor. Biz üretimi zorluyoruz lakin bu talep olağan değil” yorumunda bulunmuştu.
Araç bulunurluk probleminin nereden kaynaklandığını ise otomotiv temsilcileri yüksek talep olarak nitelendiriyor. Türkiye pazarının olağan kurallarda 800-900 bin adetlik bir pazar olduğunu söz eden otomotiv temsilcileri, bunun olağan bir talep olmadığını belirtti. Şu anda büsbütün yatırım odaklı alımların olduğunu vurgulayan temsilciler, gerçek kullanıcı olan vatandaşın ve filoların 500 binden fazla talebi olduğunun altını çizdi. Çip krizinden kaynaklanan bir talep birikimiyle birlikte bugüne ulaşıldığını söyleyen bölüm temsilcileri, çığ tesiri olduğunu söz etti. Araç bulunurluğunun yatırımın odağından çıkmasıyla olağanlaşacağını de belirten temsilciler, kredilerin de normalleşmesiyle dalın rahatlayacağını vurguladı.
Türkiye’ye ayrılan otomotiv kotasından daha fazla araç vermeye çalışan Avrupalı otomotiv üreticileri de talebe yetişmeye çalışıyor. Talebi fırsata çeviren üreticiler birtakım modellerde daha fazla adetle Türkiye’yi destekliyor. Çip krizinin bittiği dünyada üretim maliyetlerindeki artışta bantları yavaşlatırken, lojistik meseleler araçların transfer sürecinde sorun çıkarıyor. Başta Avrupalı otomotiv üreticileri olmak üzere fabrika ve limanlardaki birikmeden kaynaklı üretimini yavaşlatırken, Türk distribütörler ise çeşitli tahlil yollarıyla bu sorunu aşmaya çalışıyor. Türkiye’den gemi tutarak araçları çekmeye çalışan markaların olduğu Türkiye’de karayolu ve demiryolu da transfer sürecinde kullanılan metotlardan.
‘Bayide araç neden yok?’ sorusunu da soran vatandaşlar sıraya girmeden direkt arabaya ulaşmak isteyince sırada bekleyen al-sat yapanlar avantajlı pozisyona yükseliyor. Distribütörlerin de tesiriyle şasi numarası üzerinden aracı gerçek kullanıcıya ulaştırmaya çalışan bayiler, yasal olarak ferdî alıcılara müdahale edemediği için sıfır araçlar fırsatçıların eline düşmüş oluyor. Öte yandan fırsatçı bayiler aksesuar dayatması, elden fazladan para alma ve sıra kaydırma üzere skandal işlere imza atarken, al-sat yapanların da alımlarda rüşvet teklif ederek gerçek kullanıcının önüne geçtiği belirtiliyor. Durumun kamuoyuna yansımasıyla hatası al-satçıya atan bayiler Ticaret Bakanlığı denetimlerinde ceza almamak için türlü oyunlara başvuruyor.