Düzce, Malatya ve Romanya’da fabrikaları bulunan Superlit Superlit Boru Sanayi A.Ş., deniz altına döşenen birinci DN4000 mm (4 metre çapında) CTP borularını üretti. Türkiye’nin yanı sıra Avrupa’dan Afrika’ya, Amerika’dan Asya ve Avustralya’ya kadar pek çok ülkedeki büyük projeler için boru temin eden şirket, termik santral projelerinde tedarikçi olarak yer aldı. Şirketin maksadı, bundan sonra Akkuyu tecrübesi ile Türkiye’de ve dünyada yeni nükleer santral projelerinde yer almak. Türkiye’nin birinci nükleer santrali Akkuyu’nun ‘Soğutma Suyu Denizaltı Borulama Projesi’nin üretim, supervizyon ve mühendislik hizmetlerini gerçekleştiren firmanın Yatırımlar ve Proje Uygulama Yöneticisi Alperen Eroğlu, “Akkuyu NGS Projesine özel bir boru tasarladık. Boruların tasarımı ve üretimi büsbütün bu projeye özel oldu. Testleri yaklaşık 3 yıl sürdü. Milletlerarası normların üzerinde, yüksek standartlarda bir iş çıkardık” dedi.
“100 yılın üzerinde hizmet verecek dayanıklılığa sahip”
Akkuyu NGS Projesinde 2019 yılında boru tedarik mukavelesi imzalayarak alanda çalışmaya başladıklarını aktaran Eroğlu, Akkuyu NGS için tasarlanan özel boruların birçok dış etkene karşı daha sağlam hale getirildiğini, boruların ekonomik ömrünün Akkuyu NGS büsbütün işletmeden çıkarılana kadar uzattıklarını kaydetti. Eroğlu, tasarım sürecini şöyle anlattı:
“Boru tasarım sürecinde Rosatom ve Akkuyu Nükleer A.Ş’nin milletlerarası standartların üzerinde talepleri oldu. Uzun ve hassas bir test süreci geçirdik. Dünyada yaygın olarak kullanılan standartlarda, boru tasarım ömrünün 50 yıl olması istenirken, Akkuyu ve Rosatom tasarım ömrünün 70 yıl olmasını istedi. Basitçe anlatmak gerekirse, olağanda standart boru tasarım ömrü 50 yılken, aslında borunun 100 yıla yakın sıkıntısız olarak hizmet vermesini hedeflenmektedir. Boru tasarım ömrü 70 yıla çıkartıldığında ise boru ömrünün 100 yılın çok üzerinde olacağını söyleyebiliriz.”
Kompozit gereçten üretilen cam elyaf destekli polyester (CTP) borular, korozyon riski bulunmaması, dayanıklılık, hafiflik ve döşeme kolaylığı nedeniyle bilhassa denizaltı boru çizgilerinde en uygun seçenek olarak bedellendiriliyor.
“Çevreci ve güvenli”
Eroğlu, deşarj çizgisinin Akkuyu NGS’nin soğutma sisteminin değerli kısımlarından birini oluşturduğunu belirterek, “Boruların üretimi ve süpervizyonundan da sorumlu olduğumuz deşarj sınırı, deniz altında makul bir derinlikte 4 metre çapında borularla başlıyor. Boruların çapları çizginin sonlarına hakikat küçülüyor. Çevresel regülasyonlara uygun olarak, 3 ve 2 metre çapında borularla ‘difüzör’ olarak tanımlanan çoklu çıkışlar yapılarak suyun tamamını tek bir noktadan vermek yerine, mümkün olduğunca yayarak denize geri verilmesi sağlanıyor. Projede 460 adet difüzör kullanılıyor. Difüzör sayısının bu kadar çok olması ve olabilecek en derin noktaya kadar ulaşması nedeniyle Akkuyu Körfezini ÇED raporunda da belirtildiği üzere proje büsbütün inançlıdır ve etrafın korunması konusunda en üst standartlara sahiptir” diye konuştu.
“Sinop ve yeni projelere hazırız”
Akkuyu projesinde edinilen tecrübenin Türkiye’de ve dünyada yapılacak yeni santrallerde iş fırsatı oluşturacağına dikkat çeken Eroğlu, “Türkiye’nin birinci nükleer santral projesinde, dünyada kendi alanında pek çok birincileri barındıran bu türlü değerli bir projede yer almak bizim için gurur verici. Boruların dizaynından üretimine, sevkiyattan montaja kadar her ayrıntının tahlilinin büsbütün Türk mühendislerce yapılması, bizim üzere yüzde yüz Türk sermayesine sahip firmalar için başka bir kıvanç kaynağı. Akkuyu projesinde yer almanın bize sağlayacağı en kıymetli katkı, Türkiye’de şu an planlanan Sinop ve İğneada nükleer santral projeleri ve daha sonra yapılacak olan NGS’lere de boru tedarik etmemizin önünü açacak olmasıdır. Buradaki deneyimlerimizin bizi Rosatom’un deniz kenarında inşa edeceği yeni projelerine de taşıyacağını düşünmekteyiz. Örneğin Mısır’da başlanan proje de bizleri epey heyecanlandırmaktadır” sözlerini kullandı.
“Türk mühendisler nükleer alanında tecrübe kazanıyor”
Akkuyu NGS Projesinin Türk mühendislere tecrübe kazandırdığını ve nükleer alanda da bir know-how oluşturduğunu söz eden Eroğlu, şöyle devam etti: “Akkuyu Nükleer A.Ş.’de yüzlerce Türk mühendis çalışıyor ve işletme sırasında da çalışmaya devam edecekler. Öte yandan, Türk mühendislerin Rusya’da NGS’lerde eğitim almaları için de imkan sağlanıyor. Türkiye’nin birinci NGS’sinin inşaat etabına tanıklık etmeleri onlar için başka bir çıkar olacak. Birden fazla mühendise de imal ve heyetim basamağında yer aldığı bir tesiste çalışmak nasip olmamaktadır. Bu durum mühendislerin gelişimi ve sistemi kolay kavramaları açısından başka bir ehemmiyet arz etmektedir. Başka taraftan hala şantiye içerisinde binlerce Türk mühendis inşaatların belli bölümlerinde yer almaktadır. Sinop’ta 2. NGS inşaatı başladığında eminim ki bu mühendislerin en az yarısı orada da çalışmaya devam edecektir.”
“Bölge iktisadına ve istihdama katkı”
Akkuyu NGS şantiyesinde iş programına uygun olarak işçi sayısının vakit zaman değişkenlik gösterdiğini kaydeden Eroğlu, alt taşeronlarla ile birlikte istihdam edilen işçi sayısının 150’ye kadar ulaşabildiğini söyledi. İstihdamın yükle bölgeden karşılandığını belirten Eroğlu, “Bu süreçte bölge halkından temin edilen işçilere, 3 ile 6 ay ortasında değişen müddetlerde mesleksel eğitimler verilmiştir. Böylece bölge halkından temin edilen işçilerin şahsî gelişimlerine de ayrıyeten takviye olunmuştur. Hala şantiyemizde misyon alan çalışanların yüzde 70’ini mahallî halktan temin edilen ve eğitilen çalışanlar oluşturmaktadır” dedi.
Projenin bölgeyi cazibe merkezi haline getirdiğinin altını çizen Eroğlu, yıllara nazaran değişimi şu sözlerle anlattı: “2018 yılından bu yana Akkuyu Nükleer Şantiyesine giriş çıkış yapmaya başladık. 2018 yılında bile bölgedeki ticari hareketliliğin ve yörenin gelişmeye başladığını görebiliyorduk. Buna karşın sonbahar kış döneminde Silifke, Taşucu, Yeşilovacık, Aydıncık ve Gülnar bölgesinde pek çok otel kapanmakta ve iş yerleri, restoran üzere seyahatlerimizde gereksinimlerimizi karşılayacağımız ticari işletmeler faaliyetlerini saat 18.30’da sonlandırmaktaydılar. Halbuki 2019 yılı itibariyle kış dönemi dahil bütün oteller tam kapasite ile çalışmaya başladı, pek çok yeni otel açıldı, geç saatlere kadar bütün işletmeler hizmetlerini sürdürür hale geldi. Hayli fazla yeni ticari işletme açıldı ve hala açılmaya devam etmekte. Öbür taraftan pandemi süreci de dahil olmak üzere bölgede konut inşaatları sürat kesmeden artarak devam eder oldu. Bilhassa Yeşilovacık, Taşucu ve Gülnar bölgeleri dışarıdan göç alan yerleşim bölgelerinin ortasına girdi.”
“Akkuyu NGS ile tüm önyargılar kırılacak”
Eroğlu, uzun yıllar her tip güç üretim tesisinde yer alan bir mühendis olduğunu vurgulayarak, şöyle devam etti: “En çevreci ve pak güç nükleer güçtür. Sırf başkalarına oranla daha yüksek bir disiplin ve ihtimam istemektedir. Akkuyu NGS, Türkiye için sadece bir başlangıçtır. Nükleer güç pak bir güç kaynağıdır. Tam güç bağımsızlığına sahip olabilmek için daha fazla nükleer santralin yapılması gerektiğini düşünüyorum. Eminim ki Akkuyu NGS devreye girdiğinde nükleer güç, Türkiye’de daha düzgün tanınacak ve önyargılar kırılacaktır.”